Povodom Svjetskog dana šaha imamo jedno pitanje za vas. Da li znate koji grad u Republici Srpskoj ima najviše zlatnih medalja sa republičkih i državnih takmičenja u juniorskoj konkurenciji? Dok razmišljate, možete pročitati tekst o šahu koji je pripremila bivša učenica Gimnazije, Dragana Nešić, učesnica evropskog i svjetskog prvenstva u juniorskoj kategoriji.
Kada je šah nastao? Zašto je dobro igrati šah? Kada početi sa učenjem igre?
Smatra se da je šah nastao u Indiji, u VII veku n.e., od igre ,,čaturanga”, a zatim se proširio u Persiju, gde su igru zvali ,,čatrang”, da bi negde oko IX veka stigao i u Evropu. Uporedo sa širenjem šaha i razvojem pravila igre i sam naziv se preko naziva ,,šatrandž” finalno transformisao u ,,šah”. Od samog početka, ,,čaturanga” je predstavljala stratešku, vojnu igru u kojoj su se nadmetale dve armije. Svaka armija bi imala različite četiri divizije: pešake, konjicu, slonove i kola – koji su vremenom evoluirali u ono što danas znamo kao: pešaci, skakači, lovci i topovi. Za nastanak šaha vežu se i razne legende, među kojima je jedna od najpoznatijih legenda o šahu i zrnu pšenice. Naime, prema navedenoj legendi, šah je izmislio veliki vizir Sesa i poklonio ga Širmi, kralju Indije. Kralju se igra dopala, pa je hteo nagraditi Sesu, nudeći mu mogućnost da sam odabere nagradu koju želi. Sesa je rekao da želi jedno zrno pšenice na prvom kvadratu šahovske table, zatim na svakom sledećem kvadratu dva puta više od prethodnog kvadrata i tako redom do kraja šahovske table (koja ima 64 kvadrata), dakle, na drugom kvadratu dva zrna, na trećem četiri, na četvrtom osam, itd. Kralju se ovaj zahtev najpre učinio smešnim, ali je kasnije, kada je neko preračunao broj zrna pšenice koji treba dati Sesi kao nagradu, shvatio da taj broj predstavlja broj zrna koji se dobiju u žetvi pšenice na celom svetu i to za nekoliko decenija. Nakon tog saznanja, pozvao je Sesu i rekao mu: ,,Dragi čoveče, ja te ne želim prevariti niti za jedno zrno, pa ćeš ti svoju nagradu brojati zajedno s mojim slugama.” Čuvši to, Sesa je krenuo da smišlja razloge zbog kojih je morao hitno da ide na put, nakon čega se car nasmejao, nagradio ga drugačije i pustio na put. Inače, broj zrna koji je Sesa tražio primer je matematičkog geometrijskog niza, ali takođe pokazuje i brzinu eksponencijalnog rasta, kao najbržeg mogućeg rasta, koji u početku može proći i neprimetno.
Kao logička igra pre svega, šah razvija analitičnost, sposobnost logičkog razmišljanja i zaključivanja, a pri čemu poboljšava razne veštine poput: lakog fokusa i održavanja pažnje, prepoznavanja šablona, vizuelizacije, brzog donošenja odluka, upravljanja vremenom.
Čini mi se da se rešavamo stereotipa da je šah zabava za penzionere, te da je danas šah popularan i među mlađim generacijama. Smatram da je uvek pravo vreme za početak učenja šaha. Najraniji period kada deca mogu da uče da igraju šah kod većine dece je šesta godina, a gornja granica za početak učenja ne postoji. U zavisnosti od uzrasta, različiti pristupi učenju daju više rezultata, a i nekom više odgovara učenje u grupi (preko sekcija ili klubova), dok nekom više prija individualno učenje, što je u današnje vreme dosta olakšano, imajući u vidu da postoje razne aplikacije kako za igranje, tako i za učenje teorije šaha.
Draganina kratka biografija
Moje ime je Dragana Nešić, rođena sam 18.04.1993. godine u Doboju. Gimnaziju Jovan Dučić u Doboju sam završila 2011. godine, nakon čega sam završila osnovne studije Prirodno-matematičkog fakulteta u Novom Sadu, smer Primenjena matematika, modul Matematika finansija. Trenutno radim kao Product Manager u kompaniji COING, takođe u Novom Sadu. Šah sam naučila da igram u šestoj godini, a krenula sam da se takmičim već par meseci posle. Aktivno sam igrala šah sve do fakulteta, nakon čega se ta aktivnost smanjuje, pa kasnije blago raste, spram ostalih obaveza. Sada se moje prisustvo u šahu uglavnom sastoji od držanja časova deci u šahovskom klubu ,,Bubamara” u Novom Sadu i ponekog takmičarskog nastupa, uglavnom na ekipnim turnirima.
Bivši učenici, osvajači šahovskih medalja
Odgovor na pitanje sa početka teksta je – Doboj. Najviše juniorskih zlatnih medalja je otišlo u Doboj, a osvajači su većinom učenici Gimnazije. Izdvojili smo desetak bivših đaka koji su bili republički ili državni prvaci u šahu.
Aleksandar Radonjić je 1996. godine bio omladinski prvak Republike srpske.
Ana Petrović je 1998. godine bila prvak Republike Srpske u juniorskoj kategoriji. Takođe, Ana je osvajač brojnih medalja za drugo i treće mjesto na juniorskim prvenstvima Republike Srpske, Bosne i Hercegovine i tadašnje SR Jugoslavije.
Do 1999. Šahovski savezi se nisu dogovorili oko slanja takmičara na međunarodna prvenstva tako da Ana i Aleksandar nisu učestvovali na evropskom prvenstvu, iako su to plasmanom zaslužili.
Sreten Jevtić, Željko Petković i Veljko Živković su 1999. postali prvaci Republike Srpske, svako u svojoj juniorskoj kategoriji i plasirali su se na Evropsko prvenstvo koje je održano u Litohoru, u Grčkoj.
Od 2000. godine igra se zajedničko državno prvenstvo pa su takmičari imali i priliku da postanu državni prvaci.
Dragana Nešić je u periodu od 2001. do 2013. godine deset puta bila juniorski prvak Bosne i Hercegovine. Na svjetskim prvenstvima takmičila se 2002. i 2004. godine, a višestruki je učesnik i evropskih juniorskih prvenstava.
Ivana Plivčević je 2004. godine bila juniorski državni prvak i iste godine je igrala na Evropskom prvenstvu u Heraklionu, u Grčkoj. 2005. je igrala Evropsko prvenstvo u Herceg Novom, a plasirala se i na Svjetsko prvenstvo u Jermeniji, ali savez nije imao sredstva da pošalje takmičare. Prvakinja Republike Srpske je bila u kontinuitetu od 2003. do 2007. godine.
Stefan Kovačević je bio juniorski prvak Bosne i Hercegovine 2005. godine. Iste godine je učestvovao na Evropskom prvenstvu u Herceg Novom. 2007. godine je bio juniorski prvak Republike Srpske.
Srđan Jefić je deset puta bio prvak Bosne i Hercegovine, 2001., 2002., 2004., 2005., 2006., 2008., 2009., 2010., 2011. i 2012.
Učestvovao je na sljedećim evropskim i svjetskim prvenstvima:
2002. Heraklion, Grčka
2005. Herceg Novi, Crna Gora
2006. Šibenik, Hrvatska
2008. Igalo, Crna Gora
2009. Antalija, Turska
2010. Porto Carras, Grčka
2011. Chennai, Indija
2012. Atina, Grčka
Goran Vajić je učesnik tri svjetska i tri evropska prvenstva. Višestruki je prvak Republike Srpske i Bosne i Hercegovine. Goranovi rezultati na domaćim takmičenjima:
Prvenstvo Republike Srpske
1998. do 10 godina II mjesto
1999. do 10 godina II mjesto
2000. do 10 godina I mjesto
2001. do 12 godina III mjesto
2002. do 12 godina I mjesto
2003. do 14 godina I mjesto
2004. do 14 godina I mjesto
2005. do 16 godina I mjesto
2006. do 16 godina I mjesto
2007. do 18 godina II mjesto
2008. do 18 godina I mjesto
Prvenstvo Bosne i Hercegovine
2000. do 10 godina I mjesto
2002. do 12 godina I mjesto
2003. do 14 godina I mjesto
2004. do 14 godina I mjesto
2005. do 16 godina III mjesto
2006. do 16 godina I mjesto
2007. do 18 godina I mjesto
2008. do 18 godina I mjesto
Podatke o uspjesima sa takmičenja smo objavili u različitim formatima, onako kako smo ih skupili iz različitih izvora. Arhiva šahovskog kluba je uništena u poplavi tako da nismo mogli prelistati takmičenja po godinama i prikazati svačiji uspjeh jednoobrazno. U našoj školi je bilo još mnogo dobrih šahista, a kriterijum za ovaj članak je bio prvo mjesto sa republičkog ili državnog takmičenja. Ukoliko smo zbog nedostatka arhive preskočili nekoga, ažuriraćemo članak čim dobijemo nove podatke.
Na kraju ove impresivne liste, možemo samo konstatovati da smo ponosni na ovu sjanu ekipu i da nam je drago što smo imali priliku da se družimo tokom njihovih gimnazijskih dana.